8 или 9 мај: Кој е вистинскиот Ден на победата – и зошто разликата значи многу?
Додека Европа и САД достоинствено го одбележаа 8 мај – Денот на победата над нацистичка Германија, некои држави сѐ уште живеат во сенката на советската историја, инсистирајќи на 9 мај како ден на славење. Но историските факти се недвосмислени: капитулацијата на нацистичка Германија стапи во сила на 8 мај 1945 година, во 23:01 часот по централноевропско време.
За демократскиот свет, тоа беше денот кога светот конечно здивна. Сојузничките сили – предводени од САД, Велика Британија и останатите демократии – вложија немерлива жртва за да го поразат фашизмот и да ја ослободат Европа. Во Берлин, во Франција, во Холандија, па и во Северна Македонија, победата на 8 мај симболизира враќање на слободата и надежта.
Од друга страна, СССР, со својата пропагандна машинерија, избра да го прославува 9 мај, користејќи го времето на потпишувањето на вториот акт на капитулација во советскиот штаб како инструмент за идеолошка доминација. Овој пристап не само што ги игнорира вистинските хронолошки настани, туку и ја редефинира историјата преку призма на авторитарен ревизионизам.
„8 мај е денот што треба да се слави како Ден на победата во Втората светска војна. Тоа е денот кога Европа беше спасена од мракот на фашизмот – не само од нацистите, туку и од заканата на комунистичката диктатура што следеше на Исток“, изјави историчарот од Универзитетот во Лајден, др. Петер ван дер Хоф.
Во последните години, многу европски држави го повикуваат Европскиот парламент да го официјализира 8 мај како единствениот датум за одбележување на победата, со јасно дистанцирање од советскиот наратив. Иницијативите во Полска, Балтичките држави и Чешка добиваат сè поголема поддршка.
Северна Македонија, како земја со евроатлантска ориентација и полноправна членка на НАТО, треба да заземе јасна позиција во согласност со вредностите на слободата, демократијата и вистината. Прославувањето на 8 мај – денот кога светот кажа НЕ на тиранијата – е не само историски исправно, туку и морална обврска.