Британската гаранција, брзата пруга и ризикот од геополитичка трговија со азилантите
26 јуни 2025
• од Станча Јаќимовски
Проектот за изградба на брза пруга во Македонија, финансиран со кредит од комерцијални банки поддржан од британската државна агенција UK Export Finance (UKEF), се претвора во сè поризична и политички сомнителна зделка. Иако властите даваат оптимистички изјави за сигурна финансиска поддршка, реалноста е далеку посложена и поопасна.
Ригорозни критериуми од UKEF и банките
UKEF не дава гаранции без цврсти економски анализи. За да ја разгледа можноста за поддршка, бара детална физибилити студија, сериозна кост-бенефит анализа (CBA), и доказ за фискална способност за отплата на кредитот од реални приходи – не само од буџетски средства. Ако овие елементи недостасуваат, како што е случајот со сегашниот проект, шансите за одобрување се минимални.
Дури и со гаранција, банките сакаат да видат стабилна EBITDA, реална анализа на очекуваната употреба на пругата, и економска исплатливост (IRR > 5%). Празни политички изјави за „120 милиони евра приход“ без детална финансиска поддршка се недоволни и ризични.
Без CBA – нема ниту грантови, ниту кредити
Без рентабилност, не само што нема да има гаранција од UKEF, туку Македонија нема да добие ни грантови од Европската унија преку WBIF, ниту поддршка од Европската инвестициска банка. Тоа е веќе покажано во случаи како пругата Куманово–Крива Паланка, која доби помош дури по изработка на нова, ригорозна анализа.
Азилантите како размена за финансиска поддршка?
Најконтроверзниот аспект е потенцијалната понуда Македонија да прифати одбиени азиланти од Велика Британија во замена за покривање на гаранциската премија кај UKEF, која сега изнесува 17,82%. Ваква шема веќе е применета со Руанда, која доби стотици милиони фунти за прифаќање илјадници азиланти.
Доколку Македонија се согласи да прими, на пример, 3.000 лица, тоа би значело потенцијална финансиска поддршка од 300–350 милиони евра. Но цената за оваа „поддршка“ е геополитичка компромитација: претворање на Македонија во депонија за азиланти, со сите ризици за социјална и политичка стабилност.
Што ако државата не може да отплаќа?
Ако Македонија не ги плаќа ануитетите, UKEF ќе го отплати кредитот – но потоа ќе побара од државата да го врати целиот износ со камати. Тоа може да активира клаузули за вкрстен банкрот, да го намали кредитниот рејтинг до „ѓубре“ и да ги затвори вратите за идни меѓународни кредити.
Во такво сценарио, ќе се зголемат каматните стапки, ќе се намали финансирањето на здравство и образование, а може и да се продаваат стратешки државни ресурси. Проектот кој започна како инфраструктурна инвестиција ќе заврши како национален товар.
Заклучок
Влегување во нерентабилен проект заради политичка добивка пред избори е рецепт за фискална катастрофа. Уште поопасно е ако зад тој проект се крие спогодба за прием на азиланти како „контрауслуга“. Таквите одлуки бараат национален консензус, транспарентност и пред сè – чувство на одговорност што, за жал, моментално изостанува.
Британската гаранција, брзата пруга и ризикот од геополитичка трговија со азилантите
26 јуни 2025
• од Станча Јаќимовски
Проектот за изградба на брза пруга во Македонија, финансиран со кредит од комерцијални банки поддржан од британската државна агенција UK Export Finance (UKEF), се претвора во сè поризична и политички сомнителна зделка. Иако властите даваат оптимистички изјави за сигурна финансиска поддршка, реалноста е далеку посложена и поопасна.
Ригорозни критериуми од UKEF и банките
UKEF не дава гаранции без цврсти економски анализи. За да ја разгледа можноста за поддршка, бара детална физибилити студија, сериозна кост-бенефит анализа (CBA), и доказ за фискална способност за отплата на кредитот од реални приходи – не само од буџетски средства. Ако овие елементи недостасуваат, како што е случајот со сегашниот проект, шансите за одобрување се минимални.
Дури и со гаранција, банките сакаат да видат стабилна EBITDA, реална анализа на очекуваната употреба на пругата, и економска исплатливост (IRR > 5%). Празни политички изјави за „120 милиони евра приход“ без детална финансиска поддршка се недоволни и ризични.
Без CBA – нема ниту грантови, ниту кредити
Без рентабилност, не само што нема да има гаранција од UKEF, туку Македонија нема да добие ни грантови од Европската унија преку WBIF, ниту поддршка од Европската инвестициска банка. Тоа е веќе покажано во случаи како пругата Куманово–Крива Паланка, која доби помош дури по изработка на нова, ригорозна анализа.
Азилантите како размена за финансиска поддршка?
Најконтроверзниот аспект е потенцијалната понуда Македонија да прифати одбиени азиланти од Велика Британија во замена за покривање на гаранциската премија кај UKEF, која сега изнесува 17,82%. Ваква шема веќе е применета со Руанда, која доби стотици милиони фунти за прифаќање илјадници азиланти.
Доколку Македонија се согласи да прими, на пример, 3.000 лица, тоа би значело потенцијална финансиска поддршка од 300–350 милиони евра. Но цената за оваа „поддршка“ е геополитичка компромитација: претворање на Македонија во депонија за азиланти, со сите ризици за социјална и политичка стабилност.
Што ако државата не може да отплаќа?
Ако Македонија не ги плаќа ануитетите, UKEF ќе го отплати кредитот – но потоа ќе побара од државата да го врати целиот износ со камати. Тоа може да активира клаузули за вкрстен банкрот, да го намали кредитниот рејтинг до „ѓубре“ и да ги затвори вратите за идни меѓународни кредити.
Во такво сценарио, ќе се зголемат каматните стапки, ќе се намали финансирањето на здравство и образование, а може и да се продаваат стратешки државни ресурси. Проектот кој започна како инфраструктурна инвестиција ќе заврши како национален товар.
Заклучок
Влегување во нерентабилен проект заради политичка добивка пред избори е рецепт за фискална катастрофа. Уште поопасно е ако зад тој проект се крие спогодба за прием на азиланти како „контрауслуга“. Таквите одлуки бараат национален консензус, транспарентност и пред сè – чувство на одговорност што, за жал, моментално изостанува.
Британската гаранција, брзата пруга и ризикот од геополитичка трговија со азилантите
26 јуни 2025
• од Станча Јаќимовски
Проектот за изградба на брза пруга во Македонија, финансиран со кредит од комерцијални банки поддржан од британската државна агенција UK Export Finance (UKEF), се претвора во сè поризична и политички сомнителна зделка. Иако властите даваат оптимистички изјави за сигурна финансиска поддршка, реалноста е далеку посложена и поопасна.
Ригорозни критериуми од UKEF и банките
UKEF не дава гаранции без цврсти економски анализи. За да ја разгледа можноста за поддршка, бара детална физибилити студија, сериозна кост-бенефит анализа (CBA), и доказ за фискална способност за отплата на кредитот од реални приходи – не само од буџетски средства. Ако овие елементи недостасуваат, како што е случајот со сегашниот проект, шансите за одобрување се минимални.
Дури и со гаранција, банките сакаат да видат стабилна EBITDA, реална анализа на очекуваната употреба на пругата, и економска исплатливост (IRR > 5%). Празни политички изјави за „120 милиони евра приход“ без детална финансиска поддршка се недоволни и ризични.
Без CBA – нема ниту грантови, ниту кредити
Без рентабилност, не само што нема да има гаранција од UKEF, туку Македонија нема да добие ни грантови од Европската унија преку WBIF, ниту поддршка од Европската инвестициска банка. Тоа е веќе покажано во случаи како пругата Куманово–Крива Паланка, која доби помош дури по изработка на нова, ригорозна анализа.
Азилантите како размена за финансиска поддршка?
Најконтроверзниот аспект е потенцијалната понуда Македонија да прифати одбиени азиланти од Велика Британија во замена за покривање на гаранциската премија кај UKEF, која сега изнесува 17,82%. Ваква шема веќе е применета со Руанда, која доби стотици милиони фунти за прифаќање илјадници азиланти.
Доколку Македонија се согласи да прими, на пример, 3.000 лица, тоа би значело потенцијална финансиска поддршка од 300–350 милиони евра. Но цената за оваа „поддршка“ е геополитичка компромитација: претворање на Македонија во депонија за азиланти, со сите ризици за социјална и политичка стабилност.
Што ако државата не може да отплаќа?
Ако Македонија не ги плаќа ануитетите, UKEF ќе го отплати кредитот – но потоа ќе побара од државата да го врати целиот износ со камати. Тоа може да активира клаузули за вкрстен банкрот, да го намали кредитниот рејтинг до „ѓубре“ и да ги затвори вратите за идни меѓународни кредити.
Во такво сценарио, ќе се зголемат каматните стапки, ќе се намали финансирањето на здравство и образование, а може и да се продаваат стратешки државни ресурси. Проектот кој започна како инфраструктурна инвестиција ќе заврши како национален товар.
Заклучок
Влегување во нерентабилен проект заради политичка добивка пред избори е рецепт за фискална катастрофа. Уште поопасно е ако зад тој проект се крие спогодба за прием на азиланти како „контрауслуга“. Таквите одлуки бараат национален консензус, транспарентност и пред сè – чувство на одговорност што, за жал, моментално изостанува.